Autobusy. Autosan H9 z lat 1973-2001
Jest toporny, niewygodny i przestarzały technicznie, a jednocześnie tani w zakupie, ekonomiczny i prosty w serwisowaniu. Autosan H9 to wciąż jeden z najczęściej spotykanych autobusów wykorzystywanych na międzymiastowych i podmiejskich trasach. W najpopularniejszej turystycznej wersji H9-20 standardowo montowanych jest 41 foteli, międzymiastowy H9-21 zabiera na pokład 51 pasażerów: 39 na miejscach siedzących i 12 na stojących. Miejskie odmiany H9-33 i H9-35 mają po 24 miejsca siedzące i 44 stojące.
Najczęściej użytkują go przedsiębiorstwa PKS, mali przewoźnicy prywatni i szkoły nauki jazdy. Na rynku wtórnym do wyboru są różniące się wyposażeniem i pojemnością przedziału pasażerskiego odmiany miejskie, międzymiastowe i turystyczne. W zależności od wersji
autobus mierzy 9.310 lub 10.000 mm, ma szerokość 2.500 mm, wysokość 2.990 lub 3.150 mm, rozstaw osi 4.000 lub 4.700 mm i waży od 7.700 do 8.400 kg. W najpopularniejszej turystycznej wersji H9-20 standardowo montowanych jest 41 foteli, międzymiastowy H9-21 zabiera na pokład 51 pasażerów: 39 na miejscach siedzących i 12 na stojących. Miejskie odmiany H9-33 i H9-35 mają po 24 miejsca siedzące i 44 stojące. Niezależnie od wersji Autosan ma sztywne, mechaniczne zawieszenie obu osi. Dostęp do przestrzeni pasażerskiej zapewniają otwierane mechanicznie (rzadziej hydraulicznie) drzwi, które umieszczono w przedniej i tylnej części autobusu.
"Dziewiątkę" napędza montowany z tyłu andrychowski turbodiesel 6CT107/A3 o pojemności 6,5 l, dostępny w dwóch wersjach mocy: 138 lub 150 KM. Współpracuje z nim pięciostopniowa ręczna przekładnia ZF S5-45. Silniki są ekonomiczne (Autosan spala średnio 20 l ON na setkę). Do remontu wytrzymują średnio 300-500 tys. km przebiegu, podobnie jak skrzynie i tylne mosty. Trwałe jest zawieszenie (tulejowanie wieszaków na obu osiach wykonuje się co 100 tys. km), użytkownicy psioczą natomiast na układ hydrauliczny. Problemy w trakcie zimowej eksploatacji przy temperaturach poniżej -15°C stwarza zamarzający układ powietrzny hamulców i sprzęgła, zamarza też instalacja elektryczna, uszkodzeniu ulega centralne ogrzewanie. Poszycie nadwozia jest kiepsko zabezpieczone przed korozją. Natomiast dostęp do podstawowych podzespołów i ich osprzętu jest prosty.
Ceny Autosanów H9 na rynku wtórnym są niewygórowane. Za zadbany, dziesięcioletni egzemplarz sprzedający żądają średnio 30 tys. zł netto. Turystyczna wersja z połowy lat 80. to wydatek około 10 tys. zł netto.
Ekspert
Jan Umiastowski z serwisu Transped w Lublinie:
- Konstrukcja H9 z mechanicznym zawieszeniem i sztywnymi osiami w polskich warunkach jest bardziej niezawodna niż Jelcza PR 110, w którym pękają poduszki zawieszenia. Rygory serwisowe H9 nie są wyśrubowane. Olej i filtry wymieniać należy co 30 tys. km. Tyle samo wytrzymują tylne szczęki hamulcowe. Przednie hamulce wymagają serwisu co 90 tys. km.
Plusy
Niskie spalanie. Trwałe silniki i skrzynie biegów. Spory wybór dostępnych wersji. Niska cena zakupu.
Minusy
Awaryjny układ hydrauliczny. Defekty instalacji elektrycznej i systemu ogrzewania. Korozja nadwozia.
Dopuszczalna masa całkowita |
12.500 kg |
17.280 kg |
Masa własna |
8.400 kg |
9.800 kg |
Liczba miejsc |
41+1 |
51+1 |
Długość |
10.000 mm |
12.000 mm |
Szerokość |
2.500 mm |
2.500 mm |
Wysokość |
3.150 mm |
3.040 mm |
Rozstaw osi |
4.700 mm |
6.100 mm |
Poj. silnika / cylindry |
6,5 l / R6 |
11,1 l / R6 |
Moc maksymalna |
150 KM |
185 KM |
przy obr./min |
2.600 |
2.200 |
Maksymalny moment obrotowy |
432 Nm |
710 Nm |
przy obr./min |
1.600 |
1.200 |
Skrzynia biegów |
ręczna 5+1 |
ręczna 4+1 |
Chłodnica |
1.400 zł |
1.700 zł |
Sprzęgło (tarcza+docisk+łożysko) |
1.150 zł |
1.100 zł |
Reflektor |
167 zł |
160 zł |
Okładzina hamulcowa |
24 zł |
26 zł |
Filtr oleju |
12 zł |
7 zł |
Filtr powietrza |
32 zł |
35 zł |
Reflektor |
90 zł |
70 zł |
Zderzak przedni |
300 zł |
500 zł |
Szyba czołowa |
900 zł |
600 zł |
Chłodnica |
600 zł |
750 zł |
1987 |
870 - 10,5 tys. zł |
920 - 10,0 tys. zł |
1988 |
890 - 11,9 tys. zł |
900 - 12,7 tys. zł |
1989 |
800 - 15,5 tys. zł |
820 - 14,5 tys. zł |
1990 |
850 - 14,9 tys. zł |
850 - 13,5 tys. zł |
1992 |
770 - 22,0 tys. zł |
640 - 18,0 tys. zł |
1993 |
600 - 24,0 tys. zł |
550 - 18,0 tys. zł |
1995 |
589 - 25,0 tys. zł |
- |
1998 |
490 - 45,0 tys. zł |
- |
2001 |
180 - 96,0 tys. zł |
- |
* od 1989 r. |